Ta wioska została założona na gruntach królewskich w końcu XVII wieku w ramach Puszczy Jaminy. Początkowo wioska liczyła 5,5 włóki. Osadzano tutaj chłopów oraz osoczników, czyli strażników leśnych, byli to: Mateusz Janika, Marcin Rzepka i Marcin Czilewski[1].

W 1703 roku korzystając z zamieszek domowych władzę nad Puszczą Jaminy objął Kazimierz Krzysztof Sienicki, miecznik litewski i generał artylerii, stronnik Stanisława Leszczyńskiego i Szwedów. Ten dobry administrator w czasie krótkiego czasu zarządzania tymi dobrami (1703-1709) założył wiele nowych wsi lub zreorganizował już istniejące. Nazwa pochodzi od słowa jaz, oznaczającego płot ustawiony w poprzek rzeki używany przez rybaków do połowu ryb (inaczej tama, grobla)[2].

Początkowo wioska liczyła 5,5 włóki. Osadzano tutaj chłopów oraz osoczników, czyli strażników leśnych. Byli to: Mateusz Janika, Marcin Rzepka i Marcin Czilewski[3]. W 1709 roku Sienicki został wzięty do niewoli rosyjskiej i wywieziony na Syberię, gdzie zmarł w 1711 roku[4]. Kolejny dzierżawca Jerzy Kasper Dewicz również sprowadzał nowych osadników. Gdy przekazywał dzierżawcę Sapiehom w 1712 roku Jaziewo było już całkiem sporą miejscowością. Liczyło ponad 11 włók ziemi uprawnej.[5] Wioska rozwijała się również w następnych latach, w 1760 liczyła już 16 włók i 21 gospodarzy. W 1780 roku w Jaziewie notowano prawie 21 włók ziemi uprawnej i w sumie 58 gospodarzy, z czego 52 odrabiało pańszczyznę przy pomocy własnego sprzężaju (zwierzęta i maszyny rolnicze).[6]

Opis z 1784 roku informuje: Jaziewo (....) o milę o kościoła jamińskiego, na zachodie od tej wioski z kościoła pół mile laskiem jechać potrzeba a pół mili polem, las jest sosnowy, dębowy a najwięcej choiny i krzaki szczupłe, gościniec piaszczysty. Ta wioska graniczy wzdłuż lasem i błotami do dworu Saienka nazwanym (....). Bokiem prawym, lasem do miasta Augustowa mili trzy, a drugim bokiem lewym, do wioski Mogilnicy ekonomicznej o pół mili. Ta wioska do ekonomii grodzieńskiej należy, w powiecie grodzieńskim w parafii jamińskiej, w tej wiosce gospodarzów siedemdziesiąt[7]. Jak widać, rozwój wsi był imponujący jeszcze w 1780 roku notowano 58 gospodarzy, a już cztery lata później 70. Dane z 1789 roku mówią o 249 mieszkańcach.[8]. Nowi gospodarze byli zapewne przybyszami z innych okolic.

W XIX wieku Jaziewo stanowiło własność rządową, według opisu z 1884 roku była to, wieś nad rzeką Nettą, powiat augustowski, gmina Dębowo, parafia Jaminy. Odległość 22 wiorst od Augustowa. Otoczona z trzech stron błotami leżącemi po obu brzegach Netty. Ma 93 domyu, 815 mieszkańców.[9] Zatem już wtedy była to całkiem spora miejscowość.

Jaziewo w 1921 roku liczyło 111 domów, 5 innych budynków mieszkalnych oraz 669 mieszkańców. Miejscowość należała do gminy Dębowo.[10] Była to największa miejscowość w tej gminie.Na początku lat dwudziestych powstały tutaj dwie szkoły powszechne, do jednej chodziło 50 uczniów, do drugiej 48. Rok później szkoły połączono w jedną szkołę dwuklasową, z liczną ponad 100 uczniów. W latach 1923-1924 była to już szkoła trzyklasowa, jednak od 1925 roku znowu była to jednostka dwuklasowa. Uczyły tutaj Anastazja Milewska i J. Neiserowa[11].

Budy (część wsi Jaziewo)

Spis powszechny z 1921 roku przeprowadzony w gminie Dębowo wymienia też osadę o nazwie Budy Jaziewskie, liczyła ona ówcześnie 2 domy i 17 mieszkańców.[12]

Franki  (część wsi Jaziewo)

To miejsce było pierwotnie miejscem osiedlenia się strażników leśnych, na pruskich mapach z 1800 roku zaznaczono, że mieszkał tu strażnik Mazurczyk. Po nim tą strażnice przejął niejaki Franke, Niemiec. Od tej pory to miejsce zwano Frankami.[13]

Jako oddzielną osadę Franki po raz pierwszy spotykamy na mapie wojskowej z 1930 roku (opracowana w 1929), zaznaczono tam skupisko kilku domów o nazwie Franki. Zatem osada powstała w latach dwudziestych XX wieku. Spis powszechny z 1921 roku nie wspomina tej miejscowości.

Jaziewo i Franki na mapie wojskowej z 1930 roku. Zaznaczono tam liczne skupisko domów w Jaziewie. We Frankach i w zachodniej części Jaziewa istniały wiatraki. Przy drodze z Jaziewa do Jamin zaznaczono dwie kapliczki. Kapliczka istniała też w lesie koło Franek.

[1] Ryżewski G, Dzieje..., s. 107.

[2] Nazwy miejscowe...., tom IV, s. 150.

[3] Ryżewski G, Dzieje..., s. 107.

[4] Tamże.

[5] Wiśniewski J, Dzieje...., s. 271.

[6] Tamże.

[7] Rękopiśmienne opisy parafii litewskich..., s. 55.

[8] Wiśniewski J, Dzieje...., s. 271.

[9] Słownik Geograficzny..., tom III, s. 537.

[10] Skorowidz miejscowości...., s. 5.

[11] Jemielity W, Szkoły powszechne...., s. 16.

[12] Skorowidz miejscowości..... ,s. 2.

[13] Wiśniewski J, Dzieje....., s. 274.