Gmina

Charakterystyka gminy

Gmina Sztabin leży w południowej części powiatu augustowskiego. Ponad 14500 ha jej powierzchni zajmują lasy, które są pozostałościami po dawnych puszczach: Jamińskiej, Krasnoborskiej i Augustowskiej. Południową granicę gminy wyznacza rzeka Biebrza, jej okolice są od 1993 roku wchodzą w skład Biebrzańskiego Parku Narodowego. Siedzibą gminy jest Sztabin duża wieś nad Biebrzą, na trasie Augustów - Białystok, która liczy obecnie 1000 mieszkańców.

Początkowo na terenie gminy mieszkali Jaćwingowie, w 1506 roku część tego obszaru nadał król Aleksander rodowi Chreptowiczów. W latach 1584 - 1594 Chreptowicze wybudowali kościół, do którego sprowadzili bazylianów a później dominikanów. Zakonnicy mieli się opiekować słynącym z cudów obrazem Maryi Panny z Dzieciątkiem. Po Chreptowiczach dobra odziedziczył hrabia Karol Brzostowski, który utworzył w latach 20 - tych XIX wieku tzw. Rzeczpospolitą Sztabińską. Za jego sprawą zniesiono pańszczyznę unowocześniono rolnictwo, wprowadzając płodozmian i nowoczesne, jak na owe czasy narzędzia. Hrabia wprowadził reformy społeczne, wybudował zakłady przemysłowe: hutę szkła, zakład metalurgiczny, a także kuźnię produkującą na lokalne potrzeby narzędzia rolnicze, nagrobki oraz sprzęty gospodarstwa domowego. Jego sposób zarządzania przyczynił się do dynamicznego rozwoju majątku. Idee Karola Brzostowskiego są nadal żywe w społeczności sztabińskiej.

Ludność gminy brała czynny udział w walkach narodowowyzwoleńczych. W okresie II wojny światowej na terenie gminy działały oddziały partyzanckie. Potyczki z okupantem upamiętniają tablice pamiątkowe m.in. w Sztabinie, Jaminach, Czarnym Lesie, Kryłatce. Hitlerowcy odpłacali się za działalność patriotyczną mordując okolicznych mieszkańców. O ich zbrodniach świadczy m.in. murowany grób 24 ofiar w lesie pod Czarniewem. Okres powojenny zapisał się niemniej tragicznymi skutkami. Z terenu gminy aresztowano 126 osób i wywieziono w tzw. obławie lipcowej. Ruch partyzancki był tu bardzo silny. Jeszcze w początkach lat 50 działały zbrojne grupy. Współczesne społeczeństwo dumne jest z tradycji swych przodków. Gmina wydaje czasopismo pt. "Nasz Sztabiński Dom", w którym są drukowane artykuły na tematy historyczne, społeczne i kulturalne.

Gmina ma typowo rolniczy charakter, ale przeważają na jej terenie słabe ziemie głównie V i VI klasy bonitacyjnej. Dlatego aż 57% gruntów zagospodarowano pod łąki i pastwiska, które są bazą dla hodowli bydła mlecznego. Najwięksi producenci należą do Projektu Rozwoju Prywatnych Gospodarstw Mlecznych. W gminie jest zarejestrowanych 1100 gospodarstw rolnych, a średnia ich wielkość wynosi 13 ha. największe miejscowości gminy to: Sztabin, Krasnybór i Jaminy. W gminie działało w 2001 roku 577 firm, większość z nich należało do prywatnego sektora własności.

Atrakcje przyrodnicze:

Gmina posiada jedną biologiczną oczyszczalnię ścieków o przepustowości 162 m³/na dobę. W sztabińskiej części Biebrzańskiego Parku Narodowego znajdują się unikalne zespoły roślinności bagiennej, rozlewiska i starorzecza. Są one niewątpliwie rajem dla różnych gatunków roślin i zwierząt. Bagna są dogodnym miejscem lęgowym wielu gatunków ptaków, 21 spośród 263 rodzajów zalicza się do gatunków ginących zapisanych w tzw. "Czerwonej Księdze". Bez wątpienia teren ten jest bardzo atrakcyjny dla wędkarzy, bowiem w wodach Biebrzy, jej dopływach oraz Kanale Augustowskim występuje aż 36 gatunków.

Na terenie gminy Sztabin są dwa rezerwaty przyrody:

• Kozi Rynek - florystyczny - z lasem łęgowym oraz naturalnym kompleksem charakterystycznym dla Puszczy Augustowskiej.
• Kuriańskie Bagno - florystyczno - faunistyczny - obszar o unikalnej geomorfologii, naturalnych, rzadko spotykanych zbiorowiskach leśnych oraz stanowiskach wielu rzadkich i chronionych roślin i zwierząt.

Zabytki:

• układ urbanistyczny miejscowości Sztabin z XVIII w.;
• kościół gotycko - renesansowy z lat 1584-89 w Krasnymborze, najstarszy na Suwalszczyźnie;
• kaplica cmentarna murowana z I poł. XIX w. w Krasnymborze;
• resztki fundamentów dawnego klasztoru bernardynów z XVII w. w Krasnymborze;
• kościół z 1910 r. w Sztabinie;
• pomnik żeliwny Joachima Chreptowicza, dziadka Karola Brzostowskiego w Sztabinie;
• dworek Karola Brzostowskiego z 1835 r. otoczony parkiem w Cisowie;
• drewniany kościół z 1780 r. w Jaminach;
• kapliczki przydrożne z XIX w. w Jaziewie, Wrotkach, Lipowie i Mogilnicach.