Balinka

Niegdyś cały teren obecnej gminy pokrywały lasy. W tym terenie wyróżniano Puszczę Perstuńską oraz mniejsze puszcze: Jaminy i Krasnybór. W Puszczy Perstuńskiej oraz innych lasach książęcych rozdawano chłopom i szlachcie wchody sianożętne oraz wchody bartne. Oznaczało to prawo korzystania przez chłopów z okolic Grodna i z nad Niemna z łąk i barci puszczańskich. Największe nadania w tutejszych puszczach otrzymali Wołłowiczowie.[1] Jedna ze wsi nad Niemnem należąca do tego rodu zwała się Bala – to właśnie tamtejsi chłopi użytkowali przez wieki tutejsze łąki nad Lebiedzianką.[2] Być może już wtedy powstały tu pierwsze chaty oraz szopy na siano użytkowane czasowo przez chłopów. Ten obszar zaczęto nazywać Balinką, czyli małą Balą.[3]

Stałe osadnictwo notowane jest tutaj w pierwszej połowie XVIII wieku, w ramach dóbr królewskich powstał tu folwarczek nazwany Balinką. Pierwszych danych o stałej osadzie dostarczają dokumenty biskupstwa wileńskiego z 1744 roku, gdzie zapisano ją jako Balinkę.[4]

Obok folwarku powstała też niewielka osada osoczników (strażników leśnych), która strzegła tak zwanej kwatery balińskiej, jest ona notowana w połowie XVIII wieku.[5] Należała do leśnictwa bobrzańskiego. Osocznicy uposażeni byli w niewielkie działy ziemi. W 1789 roku tutejsza osada strażników leśnych składała się z 3 domów z 14 mieszkańcami.[6]

Mapa Królestwa Polskiego z 1839 roku (skala 1: 126 000)

Domy osoczników nie były skupione w jednym miejscu, co można dokładnie zobaczyć na prezentowanej powyżej mapie Królestwa Polskiego z 1839 roku. Zaznaczono tam przynajmniej dwa skupiska domów strzelców, czyli strażników leśnych, znajdowała się tutaj siedziba leśniczego. Obok istniał niewielki rządowy folwark.

W 1827 roku w tej miejscowości naliczono 8 domów i 43 mieszkańców, stanowiła ona własność rządową.[7] Według danych ze Słownika Geograficznego z 1880 roku była to wieś
w gminie Sztabin i parafii Krasnybór. Siedzibę miało tutaj leśnictwo balińskie, które dzieliło się na trzy straże: Żyliny, Balinka i Rudawka.[8]

Przełom XIX i XX wieku to intensywny czas rozwoju miejscowości, wycinano coraz większy obszar lasów pod przyszłe pola i domy. W 1921 roku Balinka liczyła już 31 domów
i 165 mieszkańców, dwóch z nich podało wiarę prawosławną.[9]

W okresie międzywojennym nie istniało w tej wsi powszechne szkolnictwo, źródła wspominają tylko o prywatnej szkole w 1939 roku.[10]

Brzozowe Grądy osada i leśniczówka

Brzozowe Grądy zostały zamieszkałe na początku XX wieku. Na prezentowanych niżej mapach z okresu międzywojennego (rok 1930) można zauważyć gajówkę w pobliżu leśnego wzniesienia.

Wojskowa mapa z 1930 roku (skala 1: 100 000)

[1] Wiśniewski J, Dzieje osadnictwa powiatu augustowskiego od XV do XVIII wieku, [w:] Studia i materiały do dziejów pojezierza augustowskiego, Białystok 1967, s. 63-64.

[2] Tamże.

[3] Nazwy miejscowe Polski, pod red. K. Rymuta, Kraków 1996-2005, tom I-VI, tom I, s. 65.

[4] Tamże.

[5] Wiśniewski J, Dzieje osadnictwa...., s. 248.

[6] Tamże,  s. 277.

[7] Tabella Miast, Wsi, Osad Królestwa Polskiego z wyrażeniem ich położenia i ludności Tom I i II, Warszawa 1827, tom I, s. 9.

[8] Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich pod red. F. Sulimierskiego, B. Chlebowskiego, W. Wawelskiego. Tomy I-XIV. tom I, s. 87-88.

[9]Skorowidz miejscowości Rzeczpospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dnia 30 IX 1921 roku, województwo białostockie,. Warszawa 1925., s. 6.

[10] Jemielity W, Szkoły powszechne w województwie białostockim w latach 1919-1939, Łomża 1991, s. 20.