Hruskie

Hruskie zostały założone między 1715 a 1744 rokiem w ramach Ekonomii Grodzieńskiej, tutejsze ziemie dzierżawił jakiś dygnitarz saski i założono wtedy folwark Jastrzębna oraz dwie wsie: Jastrzebna i Hruskie[1]. Nazwa wsi pochodzi od białoruskiego słowa „hruskij”, czyli grząski. W XIX wieku nazwę czasem niepoprawnie utożsamiano ze słowem Gruszki (Hruszki)[2].

Mieszkańcy wsi posiadali początkowo 2 i pół włóki i nie odrabiali pańszczyzny jak mieszkańcy Jastrzębny, lecz płacili czynsz, gdyż jak wyjaśniono „dla niezręczności służenia powinności” nie byli w stanie pracować na polach folwarcznych.[3] Do folwarku Jastrzębna było dość daleko i dodatkowo zapewne nie zawsze mieli możliwość dotrzeć tam z powodu bagiennych okolic, szczególnie wiosną i jesienią. W 1789 roku w tej wsi notowano 10 gospodarzy i 56 mieszkańców.[4] Co ciekawe, w tym czasie notowano tutaj również Żydów.[5] Po 1795 roku wieś stała się własnością rządową, należała zapewne do dóbr rządowych Łabno. W 1827 roku istniało tutaj 15 domów z 84 mieszkańcami.[6]

W pobliżu tej wsi znajduje się uroczysko zwane Kozi Rynek. Właśnie to miejsce wybrał na swoją kwaterę powstańczą pułkownik Konstanty Ramotowski, pseudonim „Wawer”. Był to pięćdziesięcioletni weteran powstania listopadowego, walczył potem we francuskim Algierze. To właśnie on w Łomżyńskiem zorganizował nowy oddział i wiosną 1863 roku przeprawił się do lasów guberni augustowskiej. Na południu tejże guberni zyskał dominującą pozycję. Swoją główną siedzibę zorganizował (w kwietniu) w Kozim Rynku w lasach sztabińskich. Okoliczna ludność zaopatrywała go w żywność, dołączyło do niego wielu ochotników. Początkowo oddział liczył około 400 ludzi, niestety nie byli oni karni a ich uzbrojenie było w złym stanie. Oddział zaczął się powiększać i z czasem stał się główną siłą powstańczą w guberni. Wawer krążył po okolicach zadając duże straty wojskom rosyjskim. W końcu czerwca dysponował już siłą 600 ludzi. Przeciw niemu Rosjanie zgromadzili znaczne wojska. 28 czerwca właśnie pod Gruszkami Wawer pobił siły nieprzyjacielskie. Po bitwie Wawer schronił się na Kozim Rynku, lecz 29 czerwca jego oddział został rozbity – straty oszacowano na 1/3 składu osobowego.[7] Warto wspomnieć o mieszkańcach tych okolic, którzy pomagali oddziałowi przez kilka miesięcy.[8] Wielu zabitych powstańców zostało pochowanych na cmentarzu w Krasnymborze, w ostatnich latach ten cmentarz został należycie upamiętniony. Również na Kozim Rynku wystawiono tablicę upamiętniającą bitwę i postać pułkownika Ramotowskiego[9].

W 1864 roku wieś Hruskie włączono do gminy Kurjanka, ziemię rządową uwłaszczono.

Według opisu z 1882 roku Hruskie należały do parafii Teolin i gminy Kurjanka. Wioska leżała „wśród pasów puszczy augustowskiej”. Liczyła 32 domy i 252 mieszkańców[10]. Zapewne w czasie I wojny światowej Hruskie doznało wiele strat, w 1921 roku liczyła zaledwie 23 domy i 132 mieszkańców[11].

Wilcze Bagno (gajówka)

Wilcze Bagno było osadą leśną znaną od drugiej połowy XIX wieku, wspomina o niej Słownik Geograficzny z 1893 roku pisząc: osada, powiat augustowski, gmina Petropawłowsk, odległość od Augustowa 24 wiorsty. Leży wśród lasów puszczy augustowskiej[12]. Nie podano stanu domów ani liczebności tej osady, ale zapewne nie była to duża osada. Podczas całkiem dokładnego spisu powszechnego z 1921 roku również nie podano stanu liczebności osady, zapisano: Wilcze Bagno leśniczówka (spisano łącznie z Jastrzębną)

Wilkownia (osada leśna)

Wilkownia była zamieszkała już w okresie międzywojennym. Spis powszechny z 1921 roku nie wspomina tej miejscowości, lecz mapy wojskowe z 1929 roku zaznaczają gajówkę (bez nazwy) w miejscu obecnej osady.

Hruskie i Uroczysko Kozi Rynej na mapie z 1930 roku (skala 1: 100 000)

[1] Wiśniewski J, Dzieje osadnictwa...., s. 248.

[2] Nazwy miejscowe....., tom III, s. 497.

[3] Wiśniewski J, Dzieje....., s. 268.

[4] Tamże.

[5] Tamże.

[6] Tabella miast i wsi....., tom I, s. 161.

[7] Chankowski S, Powstania styczniowe w augustowskiem, Warszawa 1972, s. 130.

[8] Tamże, s. 159.

[9] Ryżewski G, Dzieje...., s. 181.

[10] Słownik Geograficzny...., tom III, s. 189.

[11] Skorowidz....., s. 4.

[12] Słownik Geograficzny.... ,tom XIII, s. 455.