Czarniewo

W 1712 roku dzierżawcą królewskiej Puszczy Jaminy został Jerzy Stanisław Sapieha, zdolny administrator, ale też zakała swojej magnackiej rodziny.[1] Za czasów Sapiehów, którzy zarządzali tymi terenami do lat siedemdziesiątych XVIII stulecia, założono wiele nowych wsi – między innymi Czarniewo. W 1760 roku notowano tutaj 4 włóki ziemi ornej i 7 gospodarzy[2]. Według dokumentach na wschodzie wsi w miejscu zwanym Jordyka lub Piaski istniała niegdyś dworska karczma.[3] Okres między 1760 a 1780 rokiem to czas bardzo intensywnego rozwoju miejscowości. W 1780 notowano już 22 gospodarzy odrabiających pańszczyznę własnymi sprzętami. W kilka lat później wioska liczyła 23 domy i 96 mieszkańców.[4]

Od 1795 roku była to wieś rządowa, w 1827 roku liczyła 31 domów i 167 mieszkańców. Czarniewo należało do dóbr rządowych Łabn, następnie do dóbr Adamowicze, również rządowych. W 1836 roku wioska liczyła 968 mórg ziemi ornej.[5] W 1880 roku Czarniewo miało 36 domów, ale tylko 99 mieszkańców. Należało do gminy Dembowo i parafii Jaminy. W ówczesnym opisie napisano „leży na wzgórzach nad błotami rzeki Biebrzy”.[6] Warto zauważyć, że wioska leżała tuż na granicą z Cesarstwem Rosyjskim.

Przełom XIX i XX wieku to czas intensywnego rozwoju tej miejscowości, w 1911 roku notowano już 318 mieszkańców (158 mężczyzn i 160 kobiet)[7].

W końcu I wojny światowej Polacy organizowali pod okupacją niemiecką tajną Polską Organizację Wojskową, ta paramilitarna organizacja broniła ludności przed wojskami niemieckimi. Nieraz dochodziło do starć z Niemcami, tak jak pod Czarniewem w końcu okupacji niemieckiej.[8]

W czasie spisu powszechnego z 1921 roku naliczono 45 domów i 254 mieszkańców. Cała gmina Dębowo była czysto polska, wszyscy mieszkańcy gminy podali narodowość polską i wiarę katolicką, z wyjątkiem dwóch prawosławnych mieszkańców Dębowa (jeden z nich podał narodowość rosyjską).[9] W 1921 roku utworzono jednoklasową szkołę powszechną z liczbą 44 uczniów, jednak już rok później szkoła upadła[10].

Rogowo

W XVIII wieku przeprowadzono wielkie wyręby w dawnej Puszczy Jaminy, większość lasów została wykarczowana, powstały nowe osiedla. Na zachód od Czarniewa zachował się las zwany Rogowo. Na przełomie XIX i XX wieku powstała tutaj leśniczówka, jest notowana w spisie powszechnym z 1921 roku, liczyła 1 dom i 4 mieszkańców[11].

Las Rogowo i Czarniewo na mapie wojskowej z 1930 roku (skala 1: 100 000)


[1] Ryżewski G, Dzieje...., s. 107.

[2] Wiśniewski J, Dzieje osadnictwa...., s. 271.

[3] Wiśniewski J, Dzieje...., s. 270.

[4] Tamże.

[5] Ryżewski G, Dzieje....., s. 112. .

[6] Słownik Geograficzny....., tom I, s. 748.

[7] Ryżewski G, Dzieje.... s .115.

[8] Ryżewski G, Dzieje....., s. 204.

[9] Skorowidz....., s. 2.

[10] Jemielity W, Szkoły powszechne...., s. 16.

[11] Skorowidz miejscowości...., s. 2.