Motułka

Na przełomie XVIII i XIX wieku powstała w dobrach krasnoborskich huta szkła. Tego typu przedsięwzięcia potrzebowały dużej ilości drzewa i produktów pochodnych. W lasach należących do dóbr krasnoborskich oraz lasach, do których Chreptowicze uzurpowali sobie prawo, powstało wiele tak zwanych „bud”. Były to siedziby smolarzy, węglarzy, popielarzy, rudników i drwali zajmujących się pozyskiwaniem węgla drzewnego, smoły, potażu lub drewna  i rud żelaza. W końcu XVIII wieku w rozległych lasach między Promiskami i Cisowem powstało bardzo wiele takich bud, początkowo bezimiennych, lecz w miarę przybywania nowych zaczęto je nazywać. Dokładnie pokazuje to mapa z pierwszej połowy XIX wieku, w tym czasie było tu jeszcze pełno lasów, które jednak zaczęły się kurczyć.

Okolice Motułki na mapie z 1839 roku

Na wspomnianej mapie widnieją dwie osady liczące po kilka domów; Motułka Wielka i Motułka Mała. Mieszkańcy zapewne zajmowali się pozyskiwaniem potażu, ponieważ dane z połowy XIX wieku mówią o Motułce Małej z liczbą 6 domów, jej mieszkańców określano jako popielarzy[1]. W tym czasie zapewne Motułka Wielka podupadła i z czasem została tylko jedna Motułka, czyli Motułka Mała. Uprawiano tutaj niewielkie obszary ziemi, w czasie uwłaszczenia wymienia się tylko 10 mórg ziemi i jednego gospodarza.[2]

Słownik Geograficzny z 1885 roku wspomina tylko jedną wieś z 7 domami i 62 mieszkańcami, należała do gminy Sztabin i parafii Krasnybór.[3]

W XX wieku niewiele się tutaj zmieniło. Motułka w 1921 roku miała 7 domów i 4 inne budynki mieszkalne oraz 66 mieszkańców.[4]

Kobyli Kąt (część wsi Motułka)

Kobyli Kąt początkowo był osadą robotników leśnych, pierwsi osadnicy zamieszkali tutaj być może już w XVIII wieku. Pierwszych dokładniejszych danych dostarcza spis miast i wsi z 1827 roku, gdzie wymienia się Kobyli kąt z liczbą 8 domów i 43 mieszkańców.[5] Na mapie z pierwszej połowy XIX wieku odnajduje się miejscowość Kobyli Kont. W połowie XIX wieku większość mieszkańców zajmowała się jeszcze pozyskiwaniem leśnych bogactw, tylko 2 rodziny zajmowały się rolnictwem, właśnie tyle rodzin uwłaszczono tutaj na 107 morgach ziemi[6], czyli powstały tu całkiem spore gospodarstwa. Po upadku dóbr sztabińskich spadło zapotrzebowanie na pracowników leśnych, wioska stała się wyłącznie rolnicza. Według danych z 1882 roku z dawnych 8 domów w tej osadzie pozostały tylko 2, jednak nadal notowano tutaj 40 mieszkańców[7].

Kobyli Kąt w okresie międzywojennym stanowił samodzielną miejscowość (wieś) w 1921 roku liczył on 6 domów i 45 mieszkańców[8].

Chomaszewo (kolonia)

Już w XVI wieku znano uroczysko leśne o nazwie Chomaszów[9], zwane też później Chomaszewo. Rozciągały się tutaj lasy, które były obiektem sporów między Chreptowiczami i Skarbem Państwa. Dla strzeżenia tych lasów Chreptowiczowie wyznaczyli strzelca, czyli strażnika leśnego, zamieszkał tu w XVIII wieku[10]. Chata strażnika leśnego istniała tu przez wiele następnych lat. Notuje ją Tabella miast i wsi (Chomaszewo) liczyła 1 dom i 5 mieszkańców.[11] Zatem była to maleńka osada złożona z 1 domu należąca do dóbr sztabińskich. Tak też było w następnych latach.

W czasie uwłaszczenia ziemi dworskiej w 1864 roku powstało tutaj jedno gospodarstwo na 38 morgach ziemi[12].

Podczas spisu powszechnego z 1921 roku tę miejscowość określano jako wieś, liczyła 1 dom i 3 inne budynki mieszkalne z 23 mieszkańcami. Należała nadal do gminy Sztabin.[13]


[1] Ryżewski G, Dzieje.... ,s. 34.

[2] Słownik Geograficzny..., tom XII, s. 48.

[3] Słownik Geograficzny...., tom VI, s. 750.

[4] Skorowidz miejscowości...., s. 6.

[5] Tabella miast i wsi....., tom I, s. 216.

[6] Słownik Geograficzny...., tom XII, s. 48.

[7] Słownik Geograficzny....., tom IV, s. 215.

[8] Skorowidz miejscowości...., s. 6.

[9] Wiśniewski J, Dzieje osadnictwa...., s. 156.

[10] Wiśniewski J, Dzieje osadnictwa...., s. 244.

[11] Tabella...., tom I, s. 67.

[12] Słownik Geograficzny....., t. XII, s. 48.

[13] Skorowidz miejscowości....., s. 6.