Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Sztabińskiej im. K. Brzostowskiego

Adres: 16-310 Sztabin, ul. Plac Karola Brzostowskiego 8, tel.: (87) 641-20-69
Skład Zarządu:
Małgorzata Danuta Ostrowska - Prezes
Grzegorz Łapszys - Wiceprezes
Danuta Kaftańska - Skarbnik
Helena Kozłowska - Sekretarz
Małgorzata Ostapowicz - Członek
Emil Malesiński - Członek

Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Sztabińskiej im. Karola Brzostowskiego powstało na zjeździe założycielskim 21 lipca 1979 roku.

Celem statutowym stowarzyszenia jest:
- rozwijanie postępowych tradycji życia kulturalnego, społecznego i gospodarczego zapoczątkowanych przez hr. K. Brzostowskiego
- zachowanie zabytków historii i kultury oraz pamiątek regionalnych.
- promowanie Gminy Sztabin i prowadzenie działalności popularyzującej wydarzenia historyczne oraz ludzi związanych z Ziemią Sztabińską.

Ziemia Sztabińska związana jest z Karolem Hrabią Brzostowskim, jednym z bardziej znaczących reformatorów społeczno-gospodarczych na ziemiach polskich w pierwszej połowie XIX wieku. Niewątpliwie jest on wzorem dla ludzi, pragnących zmieniać rzeczywistość na lepsze, rozwijać własną osobowość i nieść pomoc innym. Jego osiągnięcia gospodarczo-techniczne oraz społeczno-oświatowe zasługują na popularyzowanie w czasach współczesnych. W tym celu 21 lipca 1979 roku na Zjeździe Założycielskim powstało Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Sztabińskiej im. Karola Brzostowskiego. Decyzją Naczelnika Gminy w Sztabinie wpisano je do rejestru stowarzyszeń i związków Urzędu Gminy w Sztabinie pod numerem jeden, a w Krajowym Rejestrze Sądowym zarejestrowano 28 listopada 2001 roku. Obowiązki prezesa powierzono Stefanowi Sadowskiemu. Po nim funkcję tę pełnili: Marek Szczepański, Danuta Puchalska. Obecnie prezesem Towarzystwa jest Małgorzata Ostrowska.

Główne zadania Towarzystwa realizowane są wspólnie z funkcjonującymi w gminie Sztabin szkołami i instytucjami. To m.in. konkursy dotyczące życia i działalności hrabiego oraz wiedzy o gminie, konkursy fotograficzne ukazujące piękno regionu, rajdy rowerowe. W ramach akcji „Bliżej Regionu – bliżej Kraju” organizowano obchody „Dni Sztabina”. W klasach wykonywano gazetki tzw. „Kąciki regionalne”, prowadzono lekcje z edukacji historyczno-krajoznawczej. Stowarzyszenie przekazało wszystkim szkołom biogramy i okolicznościowe stemple, prezentujące wybitne postaci – Karola hr. Brzostowskiego, Joachima Litawora Chreptowicza, Ignacego Prądzyńskiego, Konstantego Ramotowskiego „Wawra”, Ignacego Domeyki, których działalność związana była z Ziemią Sztabińską.

Z inicjatywy Towarzystwa 16 kwietnia 1993 roku plac wokół parku w Sztabinie, który wcześniej nosił nazwę Rynek, nazwano Placem Karola Brzostowskiego.

Priorytetem w kolejnych działaniach Towarzystwa było uhonorowanie pomnikiem tej zasłużonej dla Ziemi Sztabińskiej postaci. Dzięki darczyńcom i pomocy pracowników Urzędu Gminy Sztabin (w 140-tą rocznicę śmierci Karola Brzostowskiego) udało się dokonać jego odsłonięcia.

Z funduszu Towarzystwa odrestaurowano pomnik Joachima Litawora Chreptowicza, który został zaprojektowany i wykonany osobiście przez Karola Brzostowskiego. Początkowo pomnik ustawiony był na dziedzińcu zakładów metalowych funkcjonujących w dobrach Brzostowskiego. W czasie likwidacji huty został przewieziony do Sztabina i umieszczony na dziedzińcu z tyłu kościoła. Obecnie odnowione popiersie ustawiono na placu przykościelnym przy ulicy Augustowskiej.

Towarzystwo prowadziło też działalność wydawniczą. W latach 1994-1997 opublikowało cztery Sztabińskie Zeszyty Historyczne opracowane społecznie przez ks. Edwarda Anuszkiewicza, zajmowało się reedycją wydawnictw związanych z Karolem Brzostowskim „Krasnybór czyli Sztabin i Karol hr. Brzostowski” – Ludwika Pietrusińskiego oraz „Trzydzieści lat mego pasterzowania w parafii sztabińskiej” – ks. Jakuba Rółkowskiego. Włączało się również do prac związanych z wydaniem dwóch widokówek Sztabina, folderu o gminie i certyfikatu dla turystów potwierdzającego pobyt na terenie Rzeczypospolitej Sztabińskiej.

W 2002 roku Zarząd Towarzystwa podjął decyzję utworzenia muzeum regionalnego. Wynikało to z potrzeby ochrony elementów kultury materialnej stanowiącej wspólne dobro mieszkańców gminy Sztabin. Organizacja Izby Regionalnej Ziemi Sztabińskiej to jedna z największych i najcenniejszych inicjatyw Stowarzyszenia. Posiada ona eksponaty stanowiące dorobek kultury, pokazuje proste narzędzia pracy rolnika używane w gospodarstwach wiejskich, narzędzia pracy kobiety wiejskiej, rękodzieła sztuki ludowej oraz żeliwne krzyże i płyty nagrobne produkowane w fabryce Huty Sztabińskiej przed 100 - 150 laty. Izba Regionalna nosi nazwę Romana Gębicza - pomysłodawcy i głównego współorganizatora tej placówki.

Z inicjatywy Zarządu Towarzystwa rok 2004 ogłoszono – Rokiem Karola Brzostowskiego na Podlasiu. Patronat honorowy nad obchodami objął Marszałek Województwa Podlaskiego Janusz Krzyżewski. Uroczysta inauguracja obchodów z udziałem Komitetu Honorowego, władz samorządowych, licznych gości, mieszkańców i młodzieży odbyła się 21 lutego w Szkole Podstawowej w Sztabinie, natomiast obchody centralne 12-13 czerwca. Od 21 do 24 lipca 2004 roku w rodowym dworku Hrabiego w Cisowie odbył się zjazd rodziny Brzostowskich.

Potrzeba konserwacji krzyży i elementów żeliwnych pochodzących z XIX-wiecznej Huty Sztabińskiej skłoniła Towarzystwo do opracowania w 2005 roku projektu ”Odnowa Rzeczpospolitej Sztabińskiej”. Projekt uzyskał dofinansowanie na odnowienie kilku tzw. „Sztabinów”. Dzięki pozyskanym środkom odrdzewiono, zakonserwowano i oprawiono w granitowe postumenty żeliwne krzyże odnalezione na cmentarzu w Sztabinie. Wykonano też replikę zegara słonecznego. W realizacji projektu Towarzystwo wspierały: Augustowsko-Podlaskie Stowarzyszenie Eko-rolników im. L. Paca i K. Brzostowskiego oraz Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne „Oś” Augustów.

Podtrzymywanie atrakcyjności turystycznej gminy i rozwijanie świadomości historycznej mieszkańców, były powodem do kolejnego projektu „Ocalić od zapomnienia”. Jego efektem finalnym było wzbogacenie zbiorów Izby. Zorganizowano też uroczyste obchody 30-lecia utworzenia Towarzystwa.

W naszej społeczności żyje wiele osób zajmujących się rękodzielnictwem, malarstwem i rzeźbiarstwem, których prace prezentują wysoki poziom artystyczny. W celu promocji ich sztuki Towarzystwo przygotowało projekt „Gdzie jest człowiek, tam jest sztuka – festiwal twórczości lokalnej”. Zadanie realizowane było w partnerstwie z Gminną Biblioteką Publiczną w Sztabinie i Zespołem Szkół Samorządowych w Sztabinie w 2010 roku. Do udziału w festiwalu zaproszonych zostało dziesięciu twórców, którzy zaprezentowali swoje prace oraz zapoznali ze swoimi technikami warsztatowymi. Impreza odbyła się na sali gimnastycznej sztabińskiej szkoły. W ramach projektu wydany został folder prezentujący naszych artystów i ich sztukę. Młodzież, zaangażowana w ten projekt, uświadomiła, że każdy może znaleźć sobie przyjemne i pożyteczne hobby. Program dofinansowany był przez Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego w Białymstoku.

Potrzeba integracji i aktywizacji społeczeństwa skłoniła Towarzystwo do przygotowania projektu „Czterdzieści+”. Jego liderem i głównym inicjatorem był Zbigniew Nowak. W ramach programu przeprowadzono seminarium na temat "Ciesz się życiem, ciesz się sobą", warsztaty kulinarne i artystyczne oraz zorganizowano wycieczkę do Gabowych Grądów, której celem było poznawanie religii, kultury i obyczajów Staroobrzędowców.

Powodem dumy Towarzystwa jest systematyczne ukazywanie się miesięcznika lokalnego „Nasz Sztabiński Dom”. Jego oficjalnym wydawcą jest Urząd Gminy Sztabin, który obowiązki związane z ukazywaniem się pisma powierzył GBP w Sztabinie. Członkowie Towarzystwa stanowią Zespół Redakcyjny oraz byli inicjatorami i współorganizatorami uroczystych obchodów 10-lecia i 15-lecia ukazywania się czasopisma.

Towarzystwo jest współorganizatorem cyklicznych konkursów fotograficznych, ukazujących zarówno piękno terenu jak też ludzi i ich związki z przyrodą, pracę, zwyczaje, zamiłowania a także uśmiech i komiczne sytuacje. Z inicjatywy stowarzyszenia zorganizowano również konkurs na maskotkę Gminy Sztabin. Od 2013 roku jest nią bóbr.

Imprezą kameralną uczczciliśmy jubileusz 10-lecia istnienia Izby Regionalnej Ziemi Sztabińskiej im. Romana Gębicza. Miała ona charakter refleksyjno-wspomnieniowy. Do jej przygotowania zaangażowaliśmy również młodzież, która wykonała oprawę artystyczną. Sylwetkę Romana Gębicza przypomniał miejscowy lekarz Dariusz Trojanowski, zaś historię tworzenia Izby przybliżono z archiwalnych numerów "Naszego Sztabińskiego Domu". Uroczystość swoją obecnością zaszczycili: Starosta augustowski Jarosław Szlaszyński, Danuta Kaszlej - Prezes Klubu Historycznego im. Armii Krajowej w Augustowie, Kustosz Muzeum Ziemi Augustowskiej – Wojciech Batura, wójt gminy Tadeusz Drągiewicz, radni, dyrektorzy szkół, członkowie TPZSz i młodzież. Plastyczną oprawą tego wieczoru była wystawa "Obława Augustowska 1945" opracowana przez Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Białymstoku, w tym lista osób zaginionych w obławie z terenu gminy Sztabin. O tragicznych wydarzeniach z tamtego okresu przypomniał nauczyciel historii Emil Malesiński, zaznaczając, że jest to smutny wątek dziejów, niewiele znany w naszym kraju.

Niepowtarzalne piękno i urok Ziemi Sztabińskiej, ciekawa architektura sakralna, nasunęły kolejny temat do realizacji. W 2014 roku Towarzystwo przygotowało projekt „Pocztówki akwarelą malowane”. Partnerami w jego realizacji byli: Gminna Biblioteka Publiczna oraz Gimnazjum w Sztabinie. W projekcie uczestniczyła dziewięcioosobowa grupa młodzieży, która podczas warsztatów plastycznych namalowała obrazy przedstawiające wybrane miejsca i obiekty naszego regionu. Następnie zostały one sfotografowane i przeniesione na pocztówki. Wydrukowane kartki – efekt kilkumiesięcznej pracy młodzieży, są pięknym materiałem promującym Ziemię Sztabińską. Na realizację projektu Towarzystwo otrzymało dofinansowanie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego w Białymstoku.

Niecodziennym wydarzeniem były obchody 70. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego, podczas których dokonano odsłonięcia pamiątkowej tablicy poświęconej Michałowi Łazarskiemu. Uroczystość rozpoczęła Msza  święta w kościele pw. Świętego Jakuba Apostoła w Sztabinie w intencji Michała Łazarskiego i Powstańców Warszawskich. Ciąg dalszy miał miejsce przed budynkiem Izby Regionalnej im. Romana Gębicza, gdzie  po powitaniu gości przez Tadeusza Drągiewicza – Wójta Gminy Sztabin, Jarosław Szlaszyński – Wicestarosta Augustowski zaprezentował sylwetkę Michała Łazarskiego.

Ceremonii odsłonięcia tablicy dokonali: Irena Łazarska – synowa Michała Łazarskiego, Tadeusz Drągiewicz – Wójt Gminy Sztabin i Małgorzata Ostrowska – Prezes TPZSz. Tablicę poświęcił proboszcz sztabińskiej parafii ksiądz kanonik Jerzy Galiński. Por. Zbigniew Perkowski z 14. Suwalskiego Dywizjonu Artylerii Przeciwpancernej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego odczytał Apel Poległych, po którym oddana została salwa honorowa. Na zakończenie pod tablicą delegacje złożyły wiązanki kwiatów.

Praca naszego Stowarzyszenia została doceniona przez Międzywydziałowe Koło Naukowe Socjologii Wsi i Doradztwa Rolniczego im. W. Grabskiego Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego – Akademii Rolniczej w Warszawie, które w 1985 roku przyznało Towarzystwu „Wyróżnienie im. Wiktora Bronikowskiego” za wkład w rozwój agronomii społecznej, postępu rolniczego i kultury w środowisku wiejskim.

Prezes TPZSz im. K. Brzostowskiego

Małgorzata Ostrowska